विलोम शब्द | Antonyms | हिंदी में विलोम शब्द

1.विलोम का अर्थ है- उलटा या विपरीत।
2.किसी शब्द का विपरीतअर्थ व्यक्त करने वाला शब्द, विलोमार्थक शब्द कहलाता है।
3.विलोमार्थक शब्दों को विपर्यायवाची, विपरीतार्थक, प्रतिलोमार्थक आदि भी कहा जाता है।
4.विलोम शब्द लिखते समय परस्पर अर्थ-संगति का भी ध्यान रखना आवश्यक है।
5.यदि शब्द तत्सम है, तो उसका विलोम भी तत्सम शब्द ही होना चाहिए।
6.विलोम अर्थ के स्तर पर विपरीत हो ।
7.विलोम शब्दों में अर्थ, सन्दर्भ, घटक के स्तर पर बराबरी होनी चाहिए।
8.एक शब्द के भाव के कारण एक से अधिक विलोम हो सकते हैं; जैसे- -राजा-सेवक, राजा प्रजा,
राजा-रानी।
हिंदी में विलोम शब्द के कुछ उदाहरण –
| SL. NO | SABDH | VILOM |
| 1 | अँधेरा | उजाला |
| 2 | अंधकार | प्रकाश |
| 3 | अन्दर | बाहर |
| 4 | अंतरंग | बहिरंग |
| 5 | अंगीकार | बहिस्कार |
| 6 | अंत | आरम्भ |
| 7 | अंतर्देशीय | देशीय |
| 8 | अंतर | समानता |
| 9 | अंतरिम | आरंभिक |
| 10 | अम्बर | धरती |
| 11 | अगला | पिछला |
| 12 | अमीर | गरीब |
| 13 | अमृत | विष |
| 14 | अर्थ | अनर्थ |
| 15 | अवनति | उन्नति |
| 16 | अल्प | अधिक |
| 17 | अच्छा | बुरा |
| 18 | अधम | उत्तम |
| 19 | अपमान | सम्मान |
| 20 | अपना | पराया |
| 21 | अतिवृश्टि | अनावृश्टि |
| 22 | अपकर्ष | उत्कर्ष |
| 23 | अस्त | उदय |
| 24 | अपव्यय | मितव्यय |
| 25 | अनिवार्य | वैकल्पिक |
| 26 | आजाद | गुलाम |
| 27 | आवशयक | अनावशयक |
| 28 | आकर्षण | विकर्षण |
| 29 | आस्था | अनास्था |
| 30 | आगत | अनागत |
| 31 | आज्ञा | अवज्ञा |
| 32 | आदर | अनादर |
| 33 | आशा | निराशा |
| 34 | आद्र | शुष्क |
| 35 | आविर्भाव | तिरोभाव |
| 36 | आय | व्यय |
| 37 | आधुनिक | प्राचीन |
| 38 | आधार | निराधार |
| 39 | इष्ट | निष्ठ |
| 40 | इंसान | हैवान |
| 41 | इच्छा | अनिच्छा |
| 42 | इधर | उधर |
| 43 | इहलोक | परलोक |
| 44 | इंकार | स्वीकृति |
| 45 | इकठ्ठा | बिखरा |
| 46 | इज्जत | बेइज्जत |
| 47 | इति | अंत |
| 48 | ईमानदार | बेईमान |
| 49 | ईर्ष्या | प्रशंसा |
| 50 | ईश्वर | अनीश्वर |
| 51 | उपकार | अपकार |
| 52 | उगलना | निगलना |
| 53 | उगाना | उखरना |
| 54 | उग्र | शांत |
| 55 | उघारना | ढकना |
| 56 | उचित | अनुचित |
| 57 | उच्च | नीच |
| 58 | उच्चतम | निम्नतम |
| 59 | उजड़ा | बसा |
| 60 | उजला | मैला |
| 61 | उज्जवल | धूमिल |
| 62 | उतराई | चढ़ाई |
| 63 | उत्कर्ष | अपकर्ष |
| 64 | उत्तरार्ध | पूर्वाद्ध |
| 65 | उत्तरायण | दक्षिरायण |
| शब्द | विलोम | शब्द | विलोम | शब्द | विलोम |
| ऊँचा | नीचा | एकल | सामूहिक | कच्चा | पक्का |
| उद्यमी | शांत | ऐंठ | ढील | कटना | जुड़ना |
| ऊपर | नीचे | ओझल | समक्ष | कटु | मधुर |
| उष्म | शीतल | ओढ़ना | उतरना | कढ़वा | मीठा |
| ऊसर | उपजाऊ | औंधा | सीधा | कतरना | सीना |
| ऋण | उऋण | औपचारिक | अनौपचारिक | कथनीय | अकथनीय |
| ऋणी | उऋणी | औरत | आदमी | कदाचार | सदाचार |
| एक | अनेक | कंगला | धनी | कबूलना | मुकरना |
| एकता | अनेकता | कंजूस | दानी | कमाना | खर्चना |
| करीब | दूर | कांटा | फूल | कीमती | सस्ता |
| कृतज्ञ | कृतघन | कृपण | दानी | कोमल | कठोर |
| क्रय | विक्रय | क्रोधी | शांत | क्षुद्र | उदार |
| खंडन | मंडन | खट्टा | मीठा | ख़राब | ठीक |
| ख़ामोशी | शोर | खुश | नाखुश | ख्यात | कुख्यात |
| गन्दगी | सफाई | गगन | धरती | गत | आगत |
| गमन | आगमन | गरीबी | अमीरी | गलत | ठीक |
| गुण | अवगुण | गुप्त | प्रकट | गुनहगार | बेगुनाह |
| गोल | चौरस | ग्रामीण | शहरी | ग्रीष्म | शरद |
| ग्राह्य | अग्राह्य | घटा | जमा | घृणा | प्रेम |
| घरेलु | जंगली | घुसना | निकलना | घोष | अघोष |
| चंगा | मंदा | चंचल | स्थिर | चल | अचल |
| चढ़ना | उतरना | चतुर | मुर्ख | चमकीला | धुंदला |
| चिपकना | उखाड़ना | चिरकाल | अल्पकाल | चेतन | अचेतन |
| चैन | बेचैन | चौड़ा | लम्बा | छल | निश्छल |
| छाँह | धुप | छुटकारा | बंधन | छोटा | बड़ा |
| छूट | अछूत | ज्योति | तम | जनाना | मरदाना |
| जटिल | सरल | जड़ | चेतन | जनहित | स्वहित |
| जन्म | मरण | जमीन | आसमान | ज़रा | ज्यादा |
| जलयान | वायुयान | जलन | ठंडक | जल्दी | देरी |
| जवान | बूढ़ा | जवाब | सवाल | जान | बेजान |
HINDI GRAMMER : हिंदी व्याकरण पढ़ें-
३। हिंदी पदबंध
४। कारक
| शब्द | विलोम | शब्द | विलोम | शब्द | विलोम |
| जीता | हारा | जीवन | मृत्यु | जीवित | मृत |
| ज्ञान | अज्ञान | ज्ञानी | मुर्ख | ज्यादा | कम |
| झगड़ा | समझौता | झोपड़ी | महल | झूठ | सच |
| टिकाऊ | कमजोर | टूटन | जुडन | टेढ़ा | सीधा |
| ठंडा | गरम | ठहरना | चलना | ठिगना | लम्बा |
| ठूंठ | हरा | ठोस | तरल | डर | निडर |
| ढंग | बेढंग | ढीला | सख्त | तंग | खुला |
| तत्काल | विलम्ब | त्यागना | स्वीकारना | तटस्थ | पक्षधर |
| तगड़ा | कमजोर | तपन | शीतलता | तरुण | वृद्ध |
| ताज़ा | बासी | तिमिर | प्रकाश | तिरस्कार | पुरस्कार |
| तीक्षण | मंद | तीव्र | धीमा | तुड़ाई | बनवाई |
| तुल्य | अतुल्य | तृप्त | अतृप्त | तेज | हल्का |
| त्याज्य | स्वीकार्य | थल | जल | थोक | खुदरा |
| थोड़ा | ज्यादा | दखिनी | उत्तरी | दत्तक | सगा |
| दयालु | दयाहीन | दहकना | बुझना | दाएं | बाएं |
| दानव | मानव | दास | स्वामी | दिखाऊ | छिपाउ |
| दिन | रात | दिनकर | निशाकर | दुर्जन | सज्जन |
| देहाती | शहरी | दूषित | शुद्ध | दुर्गति | सदगति |
| दिवस | रात्रि | दिव्या | लौकिक | दीर्घ | लघु |
| दुखद | सुखद | दुरात्मा | महात्मा | दुर्गन्ध | सुगंध |
| दुर्गम | सुगम | दुर्भावना | सद्भावना | दुशचरित्र | सच्चरित्र |
| दोस्ती | दुश्मनी | द्वेष | राग | धर्म | अधर्म |
| धनी | निर्धन | धीर | अधीर | ध्वंश | निर्माण |
| धरा | गगन | धैर्य | अधर्य | नरक | स्वर्ग |
| न्याय | अन्याय | निर्गुण | सगुन | निराधार | साधार |
| सज्जन | दुर्जन | नया | पुराना | नवीन | प्राचीन |
| नारकीय | स्वर्गीय | नाराज | प्रशन्न | नारी | पुरुष |
| नारीत्व | पुरुषत्व | नास्तिक | आस्तिक | निंदनीय | प्रशंसनीय |
| निकटस्थ | दूरस्थ | निकास | प्रवेश | निठल्ला | कमाऊ |
| निरर्थक | सार्थक | निरक्षर | साक्षर | निर्बल | सबल |
| निर्मोही | मोही | निर्यात | आयात | नीरस | सरस |
| नुकसान | फायदा | नौकर | मालिक | पंडित | मुर्ख |
| पका | कच्चा | पठनीय | अपठनीय | पतन | उत्थान |
| पतला | मोटा | पद्य | गद्य | परमार्थ | स्वार्थ |
opposite word in hindi
| शब्द | विलोम | शब्द | विलोम | शब्द | विलोम |
| पराजय | जय | पराधीन | स्वाधीन | पसंद | नापसंद |
| पार्थिव | दैविक | पालक | संहारक | पावन | अपावन |
| पिछला | अगला | पिपासा | संतुस्टी | पुरातन | अधुनातन |
| प्यास | भूख | प्राकृत | कृत्रिम | अनुकूल | प्रतिकूल |
| प्रश्न | उत्तर | प्रेम | घृणा | फटकार | दुलार |
| फिसड्डी | होशियार | फुटकर | थोक | सुस्ती | फुर्ती |
| फुर्तीला | सुस्त | फुट | मेल | फूलना | मुरझाना |
| बंजर | उपजाऊ | बड़ाई | निंदा | बढ़िया | निंदा |
| बढ़िया | घटिया | बदबू | खुसबू | बनावटी | असली |
| बर्बर | सभ्य | बिक्री | खरीद | भला | बुरा |
| भाग्यशाली | अभागा | भौतिक | आत्मिक | मरना | जीना |
| मरीज | स्वाथ्य | मातृ | पितृ | मिथ्या | सत्य |
| युद्ध | शांति | योगी | भोगी | युगल | एकल |
| रक्षक | भक्षक | रुपहला | सुनहला | लघु | गुरु |
| लज्जालु | निर्ल्लज | लौकिक | अलौकिक | वर्तमान | अतीत |
| संधि | विच्छेद | विजातीय | सजातीय | शोक | हर्ष |
| श्लील | अश्लील | श्याम | श्वेत | श्रव्य | दृश्य |
| संकोच | निसंकोच | संग्रह | विग्रह | सादर | निरादर |
| सुबह | शाम | स्वतंत्र | परतंत्र | हानि | लाभ |